Poniżej przedstawiamy informacje dotyczące prawa autorskiego w kontekście realizacji zajęć z formie e-learningu. Materiały zostały przygotowane w oparciu o konsultację ze specjalistami z Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego.
INFORMACJA DLA STUDENTÓW I DOKTORANTÓW
W związku z przyjętymi założeniami organizacji kształcenia na studiach w Uniwersytecie Śląskim i prowadzeniem wszystkich wykładów, lektoratów oraz laboratoriów komputerowych, a także rekomendacją prowadzenia innych zajęć z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość, chcielibyśmy Państwa uczulić na kwestię ochrony praw autorskich udostępnianych Państwu materiałów.
Materiały dydaktyczne, które Państwo otrzymują, służą jedynie do nauki i zgodnie z art. 23 Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych z 1994 r. nie mogą ich Państwo rozpowszechniać, czyli udostępniać innym osobom. To ograniczenie dotyczy zarówno dostarczanych Państwu materiałów dydaktycznych, jak i wszelkiego rodzaju ich kopii, zdjęć czy zrzutów ekranu (tzn. screenshot).
Nie ma znaczenia, czy materiały są podpisane lub oznaczone w jakikolwiek sposób – jeśli są udostępniane przez nauczycieli akademickich na platformach uniwersyteckich, oznacza to, że prawa autorskie przysługują nauczycielowi i Uniwersytetowi Śląskiemu (zgodnie z Regulaminem ochrony, korzystania i zarządzania wynikami prac intelektualnych na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach oraz zasad ich komercjalizacji).
Bez względu na to, czy chcieliby Państwo udostępnić je odpłatnie czy nieodpłatnie, w celu komercyjnym czy naukowym, wymagana jest zgoda nauczyciela, który przekazał Państwu materiały.
Szczególnie poważnym naruszeniem praw autorskich jest umieszczanie materiałów dydaktycznych objętych ochroną na wszelkiego rodzaju forach, czatach czy serwisach internetowych takich jak chomikuj.pl czy ściąga.pl. Sam fakt umieszczenia materiałów, których nie są Państwo autorem w ogólnodostępnej, pozauczelnianej przestrzeni internetowej jest naruszeniem praw autorskich.
Rozpowszechnianie materiałów dydaktycznych bez zgody wykładowcy może skutkować wszczęciem postępowania dyscyplinarnego oraz roszczeniami finansowymi, jeśli Uniwersytet lub wykładowca poniosą szkodę, spowodowaną takim działaniem. Ponadto, zgodnie z art. 79 Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, wykładowca lub Uniwersytet mogą wystąpić na drogę sądową, żądając naprawienia szkody majątkowej, jak i ukarania sprawcy (kara grzywny, ograniczenia wolności, a nawet pozbawienia wolności – art. 116 ustawy).
Adresy mailowe wszystkich, do których trafiają materiały dydaktyczne, są znane, dlatego wskazanie sprawcy nie będzie nadmiernie utrudnione. Prosimy zatem o nienarażanie siebie i innych na dotkliwe konsekwencje prawne i finansowe nieprzemyślanych zachowań.
INFORMACJA DLA PROWADZĄCYCH ZAJĘCIA
W związku z przyjętymi założeniami organizacji kształcenia na studiach w Uniwersytecie Śląskim i prowadzeniem wszystkich wykładów, lektoratów oraz laboratoriów komputerowych, a także rekomendacją prowadzenia innych zajęć z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość, chcielibyśmy Państwa uczulić na kwestię ochrony praw autorskich udostępnianych przez Państwa materiałów.
Po pierwsze, zgodnie z art. 27 ust. 1 i 2 Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych z 1994 r., mogą Państwo udostępniać tylko takie materiały, które zostały już wcześniej rozpowszechnione, czyli udostępnione publicznie za zgodą twórcy (w oryginale lub tłumaczeniu), jednak tylko dla zilustrowania własnych treści przekazywanych w celach dydaktycznych. Udostępniane treści mają więc być ilustracją treści własnych, a nie mogą ich zastępować (chodzi o proporcje i cel korzystania z cudzych utworów). Nie mogą Państwo zatem skanować cudzych opracowań (podręczniki, artykuły) w całości i udostępniać studentom.
Jeśli studenci w ramach Państwa zajęć muszą korzystać z literatury dostępnej w CINiB-ie, dla wsparcia zdalnego nauczania realizowanego przez UŚ utworzona została dydaktyczna biblioteka cyfrowa, gdzie umieszczane zostają teksty publikacji na podstawie zamówień zgłaszanych przez Państwa. W tym zakresie należy zwrócić się do cyfrowej biblioteki dydaktycznej o udostępnienie materiału studentom (formularz dostępny jest na stronie dydaktycznej biblioteki cyfrowej).
W przypadku, gdy potrzebny materiał dydaktyczny jest niedostępny w dydaktycznej bibliotece, mogą Państwo zeskanować potrzebne fragmenty i udostępnić je studentom na właściwych platformach.
Każdy udostępniony cudzy materiał powinien wskazywać źródło i twórcę.
Po drugie, mogą Państwo umieszczać linki do stron, ale tylko ogólnodostępnych, nie obchodząc ewentualnych zabezpieczeń czy umożliwiając dostęp do stron np. abonamentowych, na których znajdują się utwory umieszczone tam legalnie.
Po trzecie wreszcie, udostępniając materiały studentom działamy nieco na własne ryzyko: nie jesteście Państwo w stanie efektywnie zabezpieczyć materiałów przed kopiowaniem. Należy zastosować wszystkie możliwe środki uświadamiające istnienie ochrony prawnoautorskiej, takie jak podpisanie materiałów, opatrzenie informacją „Wszelki prawa zastrzeżone” albo „Copyright by…”, umieszczenie znaku wodnego, krótki okres ekspozycji materiałów na stronie etc., ale prawda jest taka, że to nie uniemożliwi naruszenia praw autorskich, a jedynie ułatwi ewentualne dochodzenie roszczeń na drodze postępowania sądowego, choć tego raczej należy unikać. Poza tym student ma prawo zrobić sobie kopię materiałów od Państwa i wcale nie musi jej usuwać po zakończeniu zajęć. Takie uprawnienie wynika z art. 23 ustawy o prawie autorskim i nie można go wyłączyć.
Kolejna istotna informacja – materiały chronione prawem autorskim (własne i cudze) należy udostępniać w miejscach, które są dedykowane i rekomendowane przez UŚ, czyli systemach wewnętrznych (np. platforma Moodle czy też MS Teams). Tworzenie grup na Facebooku jest obciążone ryzykiem naruszenia praw autorskich albo utratą kontroli nad swoimi treściami (materiałem dydaktycznym).
Proszę także pamiętać, że jeśli udostępniają Państwo materiały swojego autorstwa w całości, które zostały już opublikowane i zawarli Państwo umowę przenoszącą autorskie prawa majątkowe na wydawnictwo, wówczas nie dysponują już Państwo tymi prawami. Wówczas udostępnianie takich materiałów jest także objęte art. 27 pr. aut.
W sytuacji, gdy ktoś przygotował dla studentów cały kurs, np. zrobił wypisy czy zbiór materiałów (nieswoich, chronionych prawem autorskim) na cały semestr, wówczas zastosowanie znajdzie art. 27¹ pr. aut., tj. zamieszczanie utworów w podręcznikach, wypisach i antologiach. W tych przypadkach twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia.
Dla ilustracji wykładu można także posłużyć się prawem cytatu, nie zapominając o wskazaniu twórcy i źródła.
